Eigenaarschap is geen bezit, maar een rol

Wie is hier eigenlijk de baas?

In veel familiebedrijven is dat een lastige vraag. De oprichter die het bedrijf uit het niets heeft opgebouwd? De kinderen die formeel de aandelen bezitten, maar worstelen met hun rol? De nicht die geen directiefunctie heeft, maar wél alle personeelsleden kent en zich verantwoordelijk voelt voor de sfeer op de werkvloer? Of toch die externe directeur die namens de familie de dagelijkse leiding voert?

Wat als blijkt dat de officiële zeggenschap niet aansluit bij de werkelijke invloed? En wat als de familie zelf zoekende is naar wat goed eigenaarschap vandaag de dag eigenlijk betekent?

Recente academische publicaties over eigenaarsdynamieken in familiebedrijven laten het haarscherp zien: eigendom is geen vaststaand gegeven, maar een voortdurend samenspel van relaties, structuren en verwachtingen. En wie die dynamiek negeert, loopt het risico dat de onderneming intern vastloopt — juist als het economisch goed gaat.

Eigendom is geen bezit, maar een rol

Veel ondernemers denken bij eigendom aan aandelen: wie bezit wat? Maar dat zegt niets over betrokkenheid, besluitvorming of richting. In familiebedrijven zijn eigenaren zelden passieve investeerders. Ze zijn emotioneel verbonden met het bedrijf, denken in generaties en voelen vaak een morele plicht richting personeel en gemeenschap.

Toch is dat eigenaarschap zelden scherp gedefinieerd. In de praktijk schuurt het vaak tussen familieleden:

Wat mag ik zeggen als ik geen leidinggevende functie heb?
Moet ik mijn dividend zien als inkomen of als beloning voor risico?
Wie bepaalt wat ‘goed bestuur’ is?

Bij ViaMens zien we dat deze vragen zelden expliciet gesteld worden — tot er gedoe ontstaat.

Praktijkvoorbeeld 1: De onzichtbare breuklijn
Een familiebedrijf in de bouwsector wordt geleid door twee broers, terwijl een derde broer en een zus op afstand eigenaar zijn. De aandelen zijn keurig verdeeld. Jarenlang lijkt het goed te gaan. Tot er een meningsverschil ontstaat over een grote investering in digitalisering.

De actieve broers willen snel schakelen. De passieve eigenaren voelen zich buitengesloten. In de aandeelhoudersvergadering escaleert het: verwijten over gebrek aan transparantie, over ‘de kantlijn’ staan, over ‘misbruik van vertrouwen’.

ViaMens wordt gevraagd als neutrale gespreksbegeleider. Wat blijkt? Alle partijen voelen zich verantwoordelijk, maar op een andere manier. Er is nooit gesproken over wat eigenaarschap voor elk van hen betekent.

In een serie begeleide gesprekken ontstaat helderheid:

De actieve broers krijgen erkenning voor hun operationele inzet.

De andere twee familieleden hervinden hun positie als strategisch klankbord.

Een familiestatuut legt afspraken vast over besluitvorming, informatievoorziening en dividenden.

Het gevolg: hernieuwd vertrouwen, duidelijkheid in rollen én ruimte om samen de langetermijnkoers uit te zetten.

Van rolverwarring naar rolbewustzijn

ViaMens kijkt naar eigenaarschap als een combinatie van formele rol en relationele dynamiek. In veel gevallen is het niet de juridische structuur die tot stagnatie leidt, maar het ontbreken van een gedeeld beeld van ieders rol. Of erger: onuitgesproken verwachtingen die botsen.

We onderscheiden drie spanningsvelden waar het vaak schuurt:

Relaties – Wanneer familieleden mede-eigenaar zijn, maar verschillende mate van betrokkenheid hebben. Wie beslist? Wie informeert? Wie bewaakt de familiewaarden?
Structuren – Veel bedrijven zijn ooit gestart als eenmanszaak of vof, maar groeien uit tot serieuze ondernemingen met meerdere generaties en aandeelhouders. De oude structuur sluit dan niet meer aan bij de nieuwe realiteit.
Processen – Zoals opvolging, verkoop, investeringsbesluiten of conflicthantering. Als er geen afspraken zijn over hoe besluiten genomen worden, loopt alles via de emotionele onderstroom. En dat maakt zelfs kleine meningsverschillen explosief.

De balans tussen recht en verantwoordelijkheid

Goed eigenaarschap betekent balanceren: tussen rechten en plichten, tussen nemen en geven, tussen macht en verantwoordelijkheid. Veel familie-eigenaren worstelen met de vraag hoe ze die balans moeten vinden, zeker als ze zelf niet actief in het bedrijf werken.

De oplossing ligt zelden in juridische optimalisatie alleen. Het begint met het voeren van het juiste gesprek.

ViaMens ondersteunt dat proces. Dat doen we onder meer via:

Eigenaarsdialogen – waarin familieleden elkaar leren begrijpen in hun visie, zorgen en verwachtingen.
Governancestructuren – zoals aandeelhoudersovereenkomsten, familiestatuten of familieraden.
Opvolgingstrajecten – waarin we ruimte geven aan zowel rationele als emotionele aspecten van overdracht.

Praktijkvoorbeeld 2: De volgende generatie komt eraan
Een familiebedrijf in de voedingssector staat aan de vooravond van overdracht. De oprichter is begin zestig. Zijn drie kinderen hebben verschillende levenspaden gekozen: één is werkzaam in het bedrijf, de tweede werkt in de zorg, de derde in finance.

De ouders willen de aandelen “eerlijk verdelen” — met als doel harmonie. Maar bij de kinderen ontstaat juist spanning. Wie neemt de leiding? Moet de winst gedeeld worden met niet-actieve familieleden? Kan het bedrijf wel functioneren met drie kapiteins aan wal?

ViaMens wordt ingeschakeld om de overdracht in goede banen te leiden. In een traject van zes maanden wordt niet alleen gewerkt aan juridische en fiscale aspecten, maar vooral aan rolverheldering.

De kinderen formuleren hun persoonlijke ambities en zorgen.

De ouders ontdekken dat ‘eerlijk’ iets anders is dan ‘gelijk’.

De familie ontwikkelt gezamenlijk een visie op het eigenaarschap voor de komende 15 jaar.

Resultaat: een van de kinderen neemt het operationeel leiderschap op zich. De anderen blijven betrokken als aandeelhouder, met duidelijke afspraken over rol, invloed en beloning.

Van familiebedrijf naar familiekapitaal

Familiebedrijven zijn geen gewone bedrijven. Ze dragen niet alleen financieel kapitaal, maar ook sociaal, intellectueel en emotioneel kapitaal. Eigenaarschap is dan ook méér dan bezit. Het is zorg dragen voor een groter geheel — over generaties heen.

ViaMens ziet het juiste eigenaarschap als een cruciale sleutel in duurzaam en betekenisvol ondernemen. Wie eigenaarschap serieus neemt, creëert ruimte voor vernieuwing zonder het verleden te verloochenen. En voorkomt dat onzichtbare dynamieken het stuur overnemen.

Meer weten?

ViaMens begeleidt ondernemers, opvolgers en eigenaren bij het vormgeven van gezond eigenaarschap. Met ervaring in familiebedrijven, strategie, psychologie en governance helpen we bij het voeren van de juiste gesprekken en het versterken van duurzame continuïteit. Nuchter, open en duidelijk.

Nieuwsgierig wat wij voor jou of je familiebedrijf kunnen betekenen? Bel voor een goed gesprek. Geen verkooptruc, gewoon kijken wat past.

Erik Versteeg, 7 juli 2025 | www.viamens.nl

ViaMens levert Leiderschap, Organisatie verbetering, Impact en Continuïteit.